De Benedictijnse geschiedschrijving in de Zuidelijke Nederlanden (ca. 1150-1550): historisch bewustzijn en monastieke identiteit

De periode van de twaalfde tot de zestiende eeuw wordt vaak beschouwd als een tijdperk van crisis en verval in het benedictijnse monnikenwezen. De concurrentie van nieuwe religieuze orden en de nauwe betrokkenheid van de benedictijnen bij het maatschappelijke leven wierpen in ieder geval steeds vaker de vraag op naar de eigenheid van het benedictijnse – en bij uitbreiding het monastieke – ideaal.
De soms harde kritiek van tijdgenoten schept echter een al te eenzijdig beeld. Dit boek benadert de kwestie van de benedictijnse identiteit in de latere middeleeuwen vanuit het standpunt van de benedictijnen zelf. Aan de hand van de geschiedschrijving die zij tussen 1150 en 1550 vervaardigden wordt onderzocht hoe zij zich tegenover – of temidden van – de hun omringende maatschappij als monnik positioneerden.
Een detailstudie van de uitzonderlijk goed bewaarde geschiedschrijving uit de Sint-Maartensabdij in Doornik wordt gekaderd in een ruimere, Zuid-Nederlandse context. Het eerste deel van het boek bevat een algemene reflectie over het monastieke ideaal in relatie tot de buitenwereld (Hoofdstuk 1), een omvattende synthese van de geschiedenis van het Zuid-Nederlandse benedictijnenwezen tussen ca. 1150 en 1550 (Hoofdstuk 2) en een analyse van de historiografische productie van de benedictijnen in deze periode (Hoofdstuk 3). Veel aandacht gaat daarbij uit naar de rol van crises en van hervormingsbewegingen (Cluny, Saint-Jacques, Bursfeld). Het tweede deel analyseert in detail de ontstaanscontext, de historische methode, het bronnengebruik en het historisch bewustzijn bij de Doornikse auteurs Gilles Li Muisis (Hoofdstuk 4) en Mathieu Grenet (Hoofdstuk 5). Daarmee wordt een nieuw licht geworpen op de monastieke identiteitsbeleving temidden van een stedelijke omgeving.
Het boek bevat een repertorium van benedictijnenabdijen (met kaart) en een repertorium van de bewaarde en bekende historiografie.